بررسی تعامل بین بخشی در حادثۀ نشت نفت به رودخانۀ زاینده‌رود

مقدمه: روز دوشنبه بیست و ششم فروردین 1387، بر اثر بی‌‌احتیاطی رانندۀ بلدوزر متعلق به ادارۀ راه و ترابری، مسیر خط لوله نفت خام امیدیه- اصفهان در فاصلۀ 500 متری بالادست رودخانۀ زاینده رود در منطقۀ چلوان شهر سامان از توابع استان چهارمحال و بختیاری، دچار شکستگی و نشت نفت گردید و حجم گستردۀ نفت خام زمین‌های اطراف و رودخانه زاینده‌رود را آلوده کرد. با وقوع این حادثه، آب آشامیدنی برخی از شهرهای استان اصفهان به مدت 48 ساعت به طور کامل قطع گردید. مطالعۀ حاضر با هدف معرفی نمونه‌ای موفق از همکاری و تعامل بین‌بخشی در مدیریت یک بحران زیست‌محیطی انجام شده است. روش: این مطالعه، یک پژوهش کاربردی است که در 5 مرحله انجام شده است. در مرحلۀ نخست مروری بر ادبیات موجود در زمینۀ نشت مواد سمی به ویژه فرآورده‌های نفت در منابع آبی انجام شده است. در مرحلۀ دوم بررسی حادثه با بهره‌گیری از مرور مستندات موجود انجام شد. در مرحلۀ سوم از طریق مصاحبه با افراد مسئول یا دست‌اندرکار در مدیریت حادثه، اطلاعات مربوط به شناسایی نقش‌ها، مسئولیت‌ها و همچنین مداخلات انجام شده توسط نهاد‌های مسئول در حادثه مذکور استخراج شد، سپس داده‌های جمع‌آوری شده، جمع‌‌بندی و تحلیل محتوایی شد. در نهایت به منظور همکاری و تعامل بین‌بخشی، الگویی طراحی و پیشنهاد گردید. یافته‌ها: در پاسخ به این حادثه، اقدامات گسترده‌ای از سوی استانداری اصفهان، ادارۀ آب و فاضلاب استان، سازمان محیط زیست استان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی استان، شرکت نفت و سایر ارگان‌های مسئول در جهت پاکسازی منطقه و جلوگیری از ورود نفت خام به تأسیسات آبگیر و تصفیه‌خانه اضطراری صورت گرفت. پس از پاکسازی رودخانه مراحل تصفیه آب تحت کنترل سازمان‌های مربوطه و پس از انجام آزمایشات لازم و با رعایت استانداردهای تصفیه آب انجام شد. همچنین با هماهنگی ستادی در استان، مشکلات جانبی قطع آب به حداقل کاهش یافت. بحث و نتیجه‌گیری: در میان آلودگی‌های منابع آب، آلودگی به مواد نفتی یکی از پایدارترین و خطرناک‌ترین آنهاست. این نوع آلودگی تهدیدی مهم برای منابع زیرزمینی و منابع سطحی آب محسوب می‌شود. برای کاهش خطرات ناشی از نشت مواد نفتی، پیش‌بینی و شناسایی نقاط حادثه‌خیز و اقداماتی که منجر به رخداد چنین حوادثی می‌‌شود ضروری است. همچنین تعامل بین‌بخشی و همکاری بین سازمان‌های درگیر باید قبل از وقوع بحران‌هایی از این دست، چاره‌ای اندیشیده شود.